Wat mag ik bouwen in een Rijksbeschermd gezicht?

Een Rijksbeschermd stads- of dorpsgezicht is een groep van gebouwen, openbare ruimtes en objecten die van overheidswege zijn beschermd. Meestal gaat het om een historisch stadscentrum, een dorpskern of een bijzonder vormgegeven woonwijk. Doel is om de cultuurhistorische kwaliteit van een bepaald gebied te beschermen. Via wetgeving is bepaald dat er in ieder geval niet zonder vergunning een gebouw in een beschermd stads- of dorpsgezicht mag worden gesloopt. Ook zijn minder bouwactiviteiten binnen een beschermd gezicht vergunningsvrij, ook al gaat het niet om een monument. Wel vergunningsvrij zijn inpandige veranderingen of veranderingen aan achtergevels of achterdakvlakken, uieraard alleen als het gesloopte niet ook onderdeel is van een monument.

De meeste beschermde stads-en dorpsgezichten zijn door het Rijk vastgesteld. Deze beschermde gebieden zijn bij wet al extra beschermd, bijvoorbeeld via het Besluit Bouwerken Leefomgeving artikel 2.30 en de standaard regels in het Omgevingsplan (Bruidsschat). Gemeenten kunnen zelf ook beschermde gebieden aanwijzen, en de bescherming regelen via het Bestemmingsplan, Omgevingsplan en de Welstandsnota.

Verbouwen in een beschermd gezicht

In een rijksbeschermd gezicht gelden in principe dezelfde regels voor wat betreft bouwtechniek als in niet-beschermde gebieden. Dus interne verbouwingen kunnen ook in een beschermd gezicht vaak zonder vergunning uitgevoerd worden. Tijdens een verbouwing in een beschermd gezicht moet men bij sloopwerkzaamheden extra zorgvuldig te werk gaan. In het Omgevingsplan zijn diverse aanwijzingen te vinden. Een heel gebouw slopen is sowieso niet toegestaan. Een deel slopen mogelijk wel, mits niet zichtbaar vanaf de openbare weg. Omgevingsplanactiviteiten, zoals het ophogen van een pand, het plaatsen van dubbel glas, of andere zichbare wijzigingen, zullen ten alle tijden zorgvuldig bekeken worden door de Welstandscommissie (tegenwoordig vaak Commissie Ruimtelijke Kwaliteit of Adviescommissie Omgevingskwaliteit genoemd). Beschermde gebieden vallen altijd onder de meest critische toetsing. 

Vergunningsvrij bouwen in een beschermd gezicht

• Een bijgebouw of aanbouw is alleen vergunningsvrij als dit al in het Bestemmingsplan en/of Omgevingsplan is toegestaan. De maatvoering wordt dus bepaald door het bestemmingsplan. Voorwaarde is dat de aanbouw of het bijgebouw in de strook áchter het gebouw komt te staan, dus niet in een zijtuin, én ook niet in een tuin gekeerd naar openbaar toegankelijk gebied (bijvoorbeeld water of een park). Dit geldt overigens óók voor tuinmeubilair of een speeltoestel. 

• Dakkapellen, dakramen, zonnepanelen en andere veranderingen zijn alleen in een achterdakvlak vergunningsvrij (mits niet naar openbaar gebied gekeerd). Hier gelden dezelfde maten als voor ‘normale’ situaties. zie dakkapel en dakraam
• Wijzigingen aan achtergevels, mits niet gekeerd naar het openbaar toegankelijk gebied, zijn in principe vergunningsvrij
• Gewoon onderhoud
• Inpandige veranderingen
• Slopen van een gebouw in het beschermd gezicht is altijd vergunningsplichtig!
• Voor gedeeltelijk slopen in een beschermd gezicht, of inpandige sloopwerkzaamheden zie het Omgevingsplan en evt. andere lokale regels.

Zie artikel 2.30 lid 3 Besluit Bouwwerken Leefomgeving en Bruidsschat (Omgevingsplan gemeente) 22.28 lid 3 en 22.38 onder b.