monumenten

Monumenten

Monumenten hebben bijzondere cultuurhistorische en architectonische waarde en zijn daarom meer dan andere gebouwen het beschermen en behouden waard. Deze bescherming is geregeld via omgevingsplicht in de Omgevingswet, Besluit Bouwwerken Leefomgeving en de Erfgoedwet.

De gemeentelijke Erfgoedverordening geeft ook de nodige informatie over wat wel en niet is toegestaan. In het gemeentelijke Omgevingsplan staat wat u moet aanleveren bij een vergunningaanvraag.

Als het een rijksmonument betreft kan er sprake zijn van een Rijksmonumentenactiviteit (artikel 5.1 lid 1 onder b Omgevingswet). Zie hiervoor ook artikel 13.11 van het Besluit Activiteiten Leefomgeving. Als u iets aan een gemeentelijk monument wilt wijzigen, is sprake van een vergunningsplichtige Omgevingsplanactiviteit (monument). Ook voor wijzigingen of bouwactiviteiten in de buurt van een monument kan de gemeente regels stellen in het Omgevingsplan.  (Bkl artikel 5.130)

Bouwtechnische activiteiten zijn afhankelijk van de omvang al dan niet vergunningsvrij. Zie hiervoor het Besluit Bouwwerken Leefomgeving.

Iets wijzigen aan, in of bij een monument vraagt altijd om maatwerk. Het is daarom belangrijk bij aanvang van uw plannen in overleg te gaan met de gemeente. Dan kijkt u samen met een specialist wat mogelijk is. Het is ook raadszaam uw plannen samen met een gespecialiseerd restauratiearchitect vorm te geven.

Subsidie: Voor onderhoud en herstel van Rijksmonumenten kunt u altijd subsidie krijgen. Afhankelijk van gemeentelijke regelingen geldt dat ook voor Gemeentelijke monumenten.

Type monumenten:

Gebouwen kunnen een gemeentelijk-, Provinciaal-  of Rijksmonument zijn. Voor alle monumenten kunt u in eerste instantie terecht bij de gemeente. Bij ingrijpende veranderingen van Rijksmonumenten zal de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ook kunnen worden ingeschakeld.

Naast gebouwen kunnen ook archeologische (bodem)schatten, parken of begraafplaatsen monumentale waarde hebben. Via Regels op de Kaart is te achterhalen of hier sprake van is.

Er zijn verschillende digitale kaarten te vinden met daarop alle monumenten en evt. beschrijvingen. Leuk om te bekijken! Of ga naar de website Rijksmonumenten Nederland.

Monumenten Haarlem

Aanwijzing tot Gemeentelijk Monument

Aan de hand van de gemeentelijke Erfgoedverordening inventariseren gemeentes of gebouwen extra bescherming verdienen, en dus in aanmerking komen voor een monumentale status. Pas 50 jaar na de bouw kan een gebouw (of ander object) de monumentale status krijgen. Er gaat een zorgvuldige procedure aan de aanwijzing vooraf. In ieder geval is een uitvoerig bouwhistorisch onderzoek met daarin een waardestelling vereist. Eigenaren van monumenten worden ingelicht en per stap op de hoogte gesteld. Uiteindelijk beslist de Gemeenteraad over de aanwijzing. Eigenaren kunnen uiteraard bezwaar maken tegen een aanwijzing maar kunnen ook zelf een monumentale status van hun pand aanvragen, aan de hand van een waardestelling.

Rijksmonumenten worden aangewezen (of afgevoerd) door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, onder verantwoordelijkheid van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Monumenten en vergunningsvrij bouwen

Het wijzigen van een monument is dus meestal niet vergunningsvrij. Ook het plaatsen van zonnepanelen op een monument is niet vergunningsvrij.

Wel vergunningsvrij is:

• Gewoon onderhoud, waarbij vormgeving, detaillering en profilering niet wijzigen (sinds 2025 weer ingevoerd). Kleur en materiaal moeten ook gelijk blijven. Opschuren en lakken in dezelfde kleur of kleine herstelwerkzaamheden vallen hieronder.
• Inpandige wijzigingen van onderdelen zonder monumentale waarde zijn mogelijk vergunningsvrij te verwijderen of te wijzigen. Bijvoorbeeld het wijzigen van recente toevoegingen. Overleg dit wel altijd met de gemeente!
• Vergunningsvrije activiteiten, aan niet-monumentale gebouwdelen en bouwactiviteiten bij een monument (m.u.v bijbehorende bouwwerken)
• Niet vergunningsvrij onderhoud: Bij grootschalige vervanging van bouwmaterialen is geen sprake van gewoon onderhoud, maar van restauratie. Dan is wél een vergunning nodig. Ook glas vervangen door ánder type glas ik niet vergunningsvrij.

Overleg altijd met de gemeente voordat u iets gaan wijzigen aan uw monument! En bekijk de gemeentelijke erfgoedverordening, waar ook regels zijn opgenomen over archeologie.